Accésit XIII Certame de Microrrelatos : "A hucha das mazás" de Lionel Rexes Martínez

A HUCHA DAS MAZÁS
A carón da maseira sempre houbo unha hucha con roupa enxoita para cando chegaban
feridos polo Nordés. Mudábanse na cociña aproveitando a caloriña, e enxugaban as
zocas no andel da cambota, sempre quente por proximidade á lumarada.
Nas xeracións todas que habitaron a casa, sempre houbo algún picarexo que pescudou
na orixe da denominación daquela arca, á que sempre chamaron a hucha das mazás; e
todos eles estarreceron coa resposta que escoitaron dos patrucios.
Disque nunha época de moita escaseza, unha meniña morrera na casa ao pouco de
nacer, e non tendo onde prostrar o corpiño irto até o día do enterro, pousárono no
interior da hucha, amortallado nun envurullo de farrapos.
Durante anos, a hucha exhalou ao abrila un recendo a mazás verdes que todos apuñan á
estadía da defuntiña.
Aquilo deixou de acontecer sen que ninguén garde recordo do momento, mais a
inquedanza perdurou, e só no tempo en que as maciñeiras se enfeitan de froito, son
remudados os xornais que forran o fondo da hucha.

Na Lonxa Literaria xa temos gañador do XIII Certame de Microrrelatos. O premio é este ano para Manuel Sánchez Gálvez de Vigo co seu relato "Oito minutos".

OITO MINUTOS
Cando Loisa saíu co tempo xusto para coller o autobús, topouse cunha chuvieira e un
vendaval de nordés que nin imaxinara mentres almorzaba de pé na cociña. Baixou de
novo, equipada xa de botas brancas de auga, de chuvasqueiro branco e dun paraugas
transparente de burbulla. Xa na parada, os minutos pasaban, o autobús non viña e Loisa
desesperábase co bater das gotas de chuvia contra o paraugas. Pingas enormes bateron
contra o plástico ata que o barullo no oco do paraugas lembroulle os estoupidos dos
flocos de millo que lle cociñaba o seu pai de nena. Pero o autobús seguía sen vir. De
súpeto, a mais do barullo dos estoupidos, o seu nariz encheuse dun recendo a millo
quente. Uliscou dentro do chuvasqueiro e reviviu sorrindo ese intre, emocionante cada
vez, no que esperaba co seu pai o estoupido do primeiro floco na cazola. Sorría xa coma
una nena, cando de tan chea de ledicia que estaba, Loisa estoupou. E pingou de
anaquiños de chuvasqueiro branco os abrigos negros das catro persoas da parada, que os
sacudiron sen decatarse sequera de que Loisa tiña esperado alí con eles, nin ter
escoitado tampouco o seu estoupido de felicidade, amolados como estaban pola chuvia,
polo nordés e polos oito minutos de retraso que levaba o autobús.

Inverno a este lado do mapa * / por Soledad Ríos Santomé

GONZALO HERMO


Celebración

(Tertulia da Lonxa Literaria realizada o 18 de setembro de 2015)


Gonzalo Hermo chega nunha tarde cálida que na que nos entretemos devagar antes de acudirmos á cita prevista. O temperán da hora permítenos gozar da caída da tarde sobre o mar antes de encontrármonos con quen nos agarda, todo o público que acudiu ao encontro con este novo escritor.

Naquela altura descoñeciamos que estabamos ante un futuro premio nacional. Apenas un mes máis tarde o Ministerio de Cultura outorgaralle o Premio Nacional de Poesía Nova Miguel Hernández 2015 pola obra que iamos debater. Pero, por entón, Gonzalo Hermo aínda non era o autor que sería noticia semanas despois esta distinción e protagonista de portadas e entrevistas. Naquela altura tan só era o escritor convidado á nosa tertulia.

Tras a chegada ao centro, a súa presentación infórmanos de datos abondo coñecidos neste momento: o seu nacemento en Rianxo, a súa licenciatura en filoloxía galega, a preparación da súa tese de doutoramento e docencia na Universidade de Santiago de Compostela no presente ano e, finalmente, o seu actual traballo no Instituto da Lingua Galega.

Engádesenos que a difusión dos seus primeiros textos foi en revistas como Dorna, Andar 21, Novas Ólisbos ou Revista das Letras. Mais foi coa publicación de Crac, o seu primeiro poemario, na editorial Barbantesa (2011) cando comeza o seu recoñecemento co premio Xuventude Crea da Xunta de Galicia (2010) ao que segue o primeiro premio do I Concurso de Poesía Centro Recreativo das Artes (2014) e o III Premio de Poesía Manuel Leiras Pulpeiro (2014). Ao tempo, difúndese a súa obra alén das nosas fronteiras coa tradución dalgúns dos seus poemas ao castelán en diversas revistas (como Novas de poesía) e antoloxías (Como cantan las piedras).

Crac aínda gozará de nova vida no pasado ano con outro formato. Baixo a dirección de Lázaro Louzao e con voz do propio autor, nesta mediametraxe o director buscou trasladar á linguaxe audiovisual o ambiente xeral do libro “cun resultado moi interesante”, segundo palabras do rianxeiro.

E se a estrea con Crac non puido ser máis afortunada, a súa segunda entrega, Celebración, afianzou este recoñecemento. Premio da Crítica en 2014 o portavoz do xurado Ramón Nicolás salientou do libro o “contexto pletórico de carnalidade” xunto coa intención do autor de “crear algo novo desde as ruínas existentes”. En todo caso, aqueles primeiros temores de Hermo sobre a perda de lectores no seu segundo poemario resultaron infundados: “Escribín Crac moito antes de ser publicado, sendo case un adolescente. O libro é unha especie de axuste de contas co pasado e hoxe miro con moita distancia a esoutro home que eu era. Non obstante, tivo unha acollida favorable e intuía que Celebración non ía gustar como o primeiro, que se ía considerar como unha regresión, un paso atrás e que os lectores de Crac non o ían recibir ben. Pero non foi así, ao contrario, penso que mantiven os lectores do primeiro e que gañei outros novos.”

A publicación de Celebración con Apiario supuxo a estrea desta editorial a cargo das tamén poetas Antía Otero e Dores Tembrás. Coñecedoras de preto das interioridades deste mundo no seu quefacer ofrecen un enfoque propio no que buscan coidar a calidade de cada edición cara a converter cada poemario nun obxecto de valor en si mesmo. Esta idea de mimo e tratamento personalizado para cada unha das súas obras recóllese expresamente na súa páxina web: “Apiario edita libros onde ningún é igual ca outro. Cada título é (…) unha oportunidade de elaborar un deseño único que responda ás necesidades do texto”. As razóns desta filosofía, explica Hermo, baséanse nos estragos da crise na edición de poesía. “Nos últimos tempos as editoriais publican coleccións cada vez máis reducidas e de peor calidade. Non obstante, existe un público escaso pero fiel ao que non lle importa pagar un pouco máis por unha boa edición e que neste momento ve desatendidas as súas necesidades”.

A xestación da edición, continúa, comezou cun primeiro contacto coas poetas: “Chamáronme para saber se tiña algo para publicar. Eu estaba a punto de rematar este poemario e concedéronme tres meses de prazo. As condicións que me ofreceron eran inmellorables, así que non tiven dúbidas en publicar con elas. Tivemos moitas reunións nós os tres con Mauro Trastoy, o creativo, para decidir todo tipo de cuestións sobre o formato: a posición do título, a numeración ou non das páxinas, a tipografía, a inclusión ou non do nome do autor… Todo foi obxecto de debate. A ilustración central da granada é cousa de Mauro e a min gustoume moito. Paréceme que recolle moi ben esa idea de carnalidade que gravita en todo o texto.”

E este deseño non lle resulta indiferente ao público asistente que salienta a súa sobriedade, sinxeleza, “nudez”… calidade. “É unha edición impecable. Encantoume”, chegouse a dicir. Outro asunto, a ausencia na portada do nome do autor, comenta, foi moi debatido na editorial. Non obstante, a supresión final concorda plenamente coa súa idea de lectura como unha tarefa activa. “Eu non pretendo ofrecerlle ao lector un discurso mastigado e preparado. Só quero darlle ferramentas para que cadaquén faga a súa propia lectura. E todas son igual de válidas. E as que se fagan teñen que ser independentes do autor e da súa biografía. Pretendo que os lectores se interesen polo texto, non polos datos da miña vida”.

A comunicación da nova sorprendeuno por inesperada: “A noticia colleume en Barcelona. Non agardaba o premio en absoluto. Non é frecuente que se lle dea a alguén tan novo. Só a Iolanda Castaño e a Berta Dávila no seu momento. Pero é un premio no que, aínda que non conta con dotación económica nin con presentación do libro, ten un prestixio incuestionable. Eu creo que, á parte do recoñecemento a unha obra en concreto, detrás estaba a intención do xurado de impulsar unha nova editorial e de dar a coñecer a poesía dos máis novos.”

“Celebración”, engade, “foi unha obra que me levou moito tempo facer. En realidade, a cita de Antonio Gamoneda (“He llegado, por fin; este no es mi lugar, pero he llegado”) foi a que me fixo escribir o libro. Eu estaba nunha praia de Porto moi bonita e quixen glosar iso. Levaba tempo dándolle voltas na cabeza e, cando por fin me puxen a escribir, saíu todo de corrido. Non obstante, creo que se pode ler (ao igual ca Crac) como unha unidade de sentido, como un único poema no que se dan voltas sobre as mesmas ideas”.

“Eu, explica, á hora de escribir parto dun estado de dúbida que o propio proceso da escrita me axuda a despexar. Pero non teño un discurso preparado nin creo que o meu [discurso] sexa mellor ca o dos demais. Penso que a poesía debe intentar chegar ao lector dun xeito diferente. Eu intento non ser narrativo e non ofrecer un discurso mastigado. Non. Eu intento proxectar ideas, sensacións, imaxes… unha especie de cóctel no que pretendo suxerir máis ca o que di o texto e deixar a escrita o suficientemente aberta para que cadaquén se apropie dela segundo as súas propias experiencias. Son consciente de que este xeito de achegarme ao lector, ás veces, choca e non sempre consigo transmitir como que me gustaría. Non obstante, existe unha idea sacralizada de que a poesía lle ten que gustar a todo o mundo coa que eu non concordo e ademais tampouco aspiro a que a miña poesía lle guste á xente á que non lle gusta a poesía. Non teño esa vocación”.

Pero no poemario, á parte das citas (de Eduard Velasco1 e de Antonio Gamoneda2), Hermo quere deixar constancia dunha serie de mencións a determinadas persoas que figuran na última páxina: “As dedicatorias para min son importantes. Tiñan que estar aí. Mauro e as editoras preferían retiralas pero eu insistín. A min moléstame moito a visión do poeta xenio que vive nunha cova illado do mundo. Non é o meu caso. Eu relaciónome con persoas coas que interacciono, comparto experiencias, das que aprendo cousas... Quería reivindicar todo iso, a toda esa xente. É o meu particular agradecemento”.

Mais, o público asistente devece por intervir e as opinións na sala sucédense. A primeira que abre a rolda é o hermetismo do libro. Alúdese á dificultade para intuír aquilo do que o poeta fala e das posibilidades de interpretación “É unha poesía hermética… densa. Precisa unha relectura para captala ben e permite moitas lecturas diferentes”. Contra esta opinión hai quen resalta as súas imaxes: “Algunhas imaxes son moi potentes: “O cerebro do poeta contra si”. É boísima” ou a súa calidade visual: “Eu non a miro escura senón moi visual”, característica que Gonzalo ratifica que lle teñen dito noutras ocasións en contra da súa propia percepción de que a súa é unha poesía sobre todo sensorial. “Celebración, amplifica, é un libro de contrastes. Eu non era consciente diso ata que os lectores mo dixeron.”

Outra característica que se menciona, o culturalismo do poemario, é comentada polo autor: “No primeiro libro acusóuseme de culturalista e neste segundo quixen fuxir diso. Daquela, así como esta característica estaba moi presente en Crac en Celebración pretendín evitala”. Non obstante, matízase, ese culturalismo é máis intuído ca explícito porque “moitas veces existe a tentación de determinados autores de facer notar as súas lecturas previas e neste libro, aínda sendo evidente que existiron, non se aprecia. E aparecen referencias a poetas moi actuais. É un poemario moi actual.”

E dentro do texto destácanse outras cuestións como os versos finais dalgúns poemas. Equipáranse cun xeito de sentenza última que chama moito a atención: “Algúns versos finais son de impacto: “Cal será o prezo da visión/ despois de todo”; Se cadra/ cicatriz”; “Tarda en curar pero libera”… O ritmo dalgúns outros tamén é obxecto de comentario: “Ás veces, a poesía ten música porque ten un ritmo que chama. Aínda que non a entendas. Por exemplo, no poema da moreira branca… é como se montases nun cabalo e te levase”. E aínda se engade, “ Ás veces, os silencios din máis…”.

Dentro da lectura de Celebración como unha unidade de sentido mencionada por Gonzalo incídese na sala canto á existencia dun conxunto de grupos semánticos que se repiten ao longo do poemario, algúns deles en contraposición clara ou intuída: o corpo, o río, o frío/o incendio, a calor; a pureza/a culpa; a lingua/o poema; a pedra, os insectos, o ruído… Na mesma liña outras autoras (Olalla Cociña, Ana Salgado) teñen mencionado a conexión deste poemario co Libro del frío de Antonio Gamoneda canto ao vocabulario cunha simboloxía próxima á do autor leonés (insectos, vexetación, frío…).

A memoria, outro elemento central no libro, aparece tamén nos comentarios: “Aprecio en todo o texto a presenza dunha memoria, dunha herdanza que afoga, que pesa e que da que un precisa desprenderse para ir máis lixeiro”. Esta percepción, comenta Gonzalo, “foi recollida por Luisa Castro na presentación do libro en Barcelona. Ela mencionou que na tradición grecolatina na que nos inserimos a memoria, a herdanza é algo positivo, valioso, pero non así na cultura oriental na que se valora o esquecemento. Porque a memoria pódenos afogar, non deixarnos ser como somos; daquela, cómpre esquecer para seguir adiante, alixeirar a carga para continuar. Creo que o verso no que digo “pois nada é máis fermoso que a memoria nos engane” resume ben a idea que quero transmitir no libro.”

Sobre esta cuestión volve o xurado do premio nacional de poesía que valorou do poemario “a aposta por abrir novos camiños para a expresión poética apuntando unha linguaxe arriscada e innovadora, neste libro que trata sobre a memoria e o esquecemento, sobre a necesidade de construír sobre as ruínas, de romper o círculo e avanzar a pesar de todo.”

Celebración, tense dito, é un libro sobre a perda, Gonzalo precisa: “Este libro fala de medrar, de despedida dun mesmo3, pero prefiro que cada un se achegue desde si e non desde a miña biografía”. Neste sentido, a benxamina da sala (16 anos), remarca a mesma idea: “É unha lectura distinta das habituais pero creo que se o lesen as miñas amigas non lerían o mesmo libro ca min porque elas na súa infancia non pasaron as mesmas cousas ca min.”

E rematamos, como o libro, resaltando o ton optimista que vai gañando o texto a medida que se desenvolve: “Na progresión do poemario advírtese unha evolución que vai desde a escuridade á luz, do frío á calor. Esta percepción tamén se aprecia na mención dos meses –de xaneiro a maio- e das estacións do ano -do inverno á primavera-. Partimos da escuridade pero a luz definitivamente vai gañando terreo. Parece que hai esperanza”. Celebración remata co poema que exemplifica esta transformación e que se le en voz alta: “NON HABÍA LUZ na espesura do bosque/ pero de pronto/ puidemos ver. Viamos”.


Soledad Ríos Santomé 

*  Último verso do primeiro poema de Celebración

1 Sempre stimaràs la terra amb què has compartit el fred (Eduard Velasco)

2 He llegado por fin; este no es mi lugar, pero he llegado (Antonio Gamoneda)

3 Animal ao fondo/ preparando o pelo/ para a muda, escribe o autor no seu poema Contra a saudade

A voz do vento xemía / Soledad Ríos Santomé

         

PEMÓN BOUZAS

A voz do vento

(Tertulia da Lonxa Literaria realizada o 10 de abril de 2015)

Pemón Bouzas chega á nosa cita con tempo. O día acompaña e aínda podemos demorarnos cun paseo antes de acudir ao encontro previsto. Agárdannos máis dunha vintena de persoas para coñecelo, para saber máis del e da súa obra. O libro do que imos falar, A voz do vento, está a ter unha acollida excepcional e a posición de Moaña, en pleno corazón do Morrazo, propicia a nosa persoal incursión na súa novela.

A priori, podía parecer que a súa extensión (397 páxinas) ía disuadir da súa lectura, pero sabemos que non é así. O libro gusta e o ritmo de vendas, tanto en galego como en castelán, está a ser magnífico. Durante varias semanas (sete consecutivas en El Corte Inglés) foi o libro máis vendido en galego e nesta altura conta con varias edicións.

Non obstante, a novela non se presenta soa ante o público. Vén da man do galardón que lle outorgaron no Premio LX Ateneo Cidade de Valladolid 2013, o segundo certame máis antigo de España e dirixido, no seu momento, polo propio Miguel Delibes. Publicada simultaneamente en galego e castelán (en Xerais e Algalia respectivamente) é a primeira a que máis venda rexistrou en Galicia e a boa recepción da segunda levou ao noso autor alén das nosas fronteiras (País Vasco, Valencia, León, Madrid, Barcelona, Sevilla…) en numerosas ocasións

O autor, cóntannos, non é un principiante nisto da escrita. Desde que iniciou a súa andaina literaria con Mitos, ritos y leyendas de Galicia (2000) ou Santiago de Compostela. ¿Y después de abrazar al santo qué? (2004), ambas en colaboración con Xosé Antonio Domelo, alternou indistintamente ensaio e ficción ao longo destes anos. Outras obras como El informe Manila, Las Luces del Norte, A estrela de Oriente, 100 cosas que hacer en Galicia al menos una vez en la vida ou xa de maneira máis recente Novos pasos por Bretaña (2014) testemuñan esta alternancia.

Non obstante, a traxectoria profesional de Pemón Bouzas provén do mundo dos medios de comunicación. Desde varias décadas atrás simultaneou o seu labor profesional na radio (Cadena Ser, Cadena Cope, Radio Galega) co traballo na TVG na que permanece desde 1986 en diferentes postos (dirección, produción e presentación de programas como Espacio aberto, Entre nós, Encontros, Encrucilladas, Paixón polo mar, Eirado…) o que fan do noso escritor un profesional sobradamente coñecido neste medio. 

Aínda así, desde a publicación de Las luces del norte (2008), andaba á procura dunha nova trama na que embarcarse e foi na lectura de de Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro (2012) de Ramón Nicolás onde atopou o que

buscaba: o personaxe, a época e a historia da súa nova novela. O certo é que levaba un tempo madurando a idea de escribir sobre un personaxe histórico galego e desde unha proposta orixinaria da editorial Planeta roldáballe na cabeza o enfrascarse na recreación da vida dun personaxe da tradición oral. E foi o poema “María Soliña” de Celso Emilio quen o fixo reparar nesa veciña de Cangas do Morrazo a quen a Inquisición xulgou por bruxería no século XVII.

Pemón Bouzas é un home falador e conversa animadamente. Coméntanos que desde esa primeira idea de construír un relato en torno a unha figura histórica sobradamente coñecida percibiu que, en realidade, había moitas lagoas que encher: “Descubrín que se tiña unha sensación enganosa de que se sabía unha historia que, en realidade, era incompleta e moi parcial; que se descoñecía o que realmente acontecera”.

Non obstante, a escrita dunha novela destas características requiría unha dedicación especial. A súa ambientación no século XVII precisaba dunha investigación previa que, segundo nos conta, lle levou case os dous anos. Foi un tempo de mergullo en bibliotecas e obras especializadas no contexto social e económico do Morrazo dese tempo. Un dos historiadores aos que recorreu para documentarse deulle unha indicación precisa: “Isto é como nos thrillers. Tes que seguir os cartos. Aí terás a clave”. 

O punto de partida eran uns feitos históricos inamovibles: o ataque dos piratas berberiscos a Cangas do Morrazo en 1617 e o procesamento de María Soliño por bruxería pola Inquisición tres anos máis tarde. Estes son os feitos históricos, o contexto no que se move a narración e que el procura reproducir con toda fidelidade. “Non obstante”, afirma, “non sempre foi doado porque a documentación consultada é confusa e, ás veces, contraditoria. Incluso en documentos oficiais dos mesmos feitos existen versións diferentes que semellan querer disfrazar a realidade”.

No xeito de abordar a narración Pemón Bouzas acaricia unha secreta aspiración: “Eu quería, ao xeito de García Márquez en Crónica de una muerte anunciada, sabido xa o final, volver interesante a narración. Quería facer unha historia de aventuras, de valores, … unha novela social. Para min o importante é involucrar ao lector no que vou contando en cada momento e explicar ao tempo o modo de vida de entón, a actuación dos poderes fácticos, das diferentes institucións, da xente …”.

A idea orixinal era que María Soliño fose a protagonista principal pero, en contra do que é habitual nel, que procura ter a escrita planificada a priori, descubriu que nesta ocasión os personaxes adquirían vida propia e, desentendéndose de ideas previas, entraban e saían da narración, adquirían unha dimensión inesperada e guiaban a trama por itinerarios non previstos polo autor.

O resultado é unha novela coral cun protagonismo centrado no narrador, Vicente Refoxos que, desde o seu afastamento físico e temporal, rememora a súa adolescencia en Cangas; e na familia de María Soliño, ambos acompañados por “secundarias de luxo”, como lles chama o autor. “Quixen incidir tamén nun grupo de mulleres que son as verdadeiras sufridoras da historia. Elas son a alma, as vítimas e o espírito da vila. As que en verdade loitan porque a sociedade se rexenere. Non obstante, en realidade, eu creo que existe un único personaxe na novela: Cangas”. 

Quixo, así mesmo, que o vento axudase a crear o clima da novela: “É certo que o vento ten un gran protagonismo na obra. O vento en Cangas, en Galicia en xeral, ten protagonismo propio e eu así o quixen mostrar”. Así, este vento, título á parte, introdúceo nos diálogos proféticos dos personaxes que van agoirando as desgrazas que están por vir (“Este vento é unha desgraza. Non trae nada bo”).

Pero o demorado ano e medio de escrita deu para unha crise persoal do autor no que a novela embazou. “Naquel momento os casos de corrupción, de crise política e social en España fixeron que a deixase de lado e que me centrase na situación actual que me absorbía por completo. Ata que reparei en que existía un paralelismo entre o século XVII e a actualidade. A crise e a corrupción de entón estábanse a repetir”. Xurxo Fernández resume moi graficamente esta percepción: “Cualquier tiempo pasado fue … igual a este” (Crisol da contra, El Correo Gallego) ou, cando menos, seméllaselle moito.

Pemón Bouzas ten a súa propia interpretación dese momento da historia que nos explica: “Despois do ataque houbo unha crise social e económica moi importante en Cangas da que aínda non se deu recuperado e que motivou unha perda de protagonismo paseniño ao longo dos séculos. Desde aquela o porto quedou sinalado (como perigoso) e os barcos deixaron de o frecuentar. De aí que o nivel de ganancias dos poderosos minguase, polo que non dubidaron en recorrer a todo tipo de medios para mantelo (como delacións de veciños/as para quedar coas súas terras). Comezou entón un tempo escuro, de medo e de denuncias, de abuso dos máis débiles, neste caso as mulleres viúvas que perderan os seus homes na batalla que esfarelou a convivencia social.”

          Na novela mestúrase realidade e ficción, historia e fantasía. “Eu aproveitei as lendas de tradición oral de Ritos, mitos y leyendas… para incorporalas ao libro. O resultado foi unha combinación de mitoloxía, historia e ficción. Concentrei na novela varios xuízos da Inquisición dos que lin. Quedoume claro que en moitos deses casos o que había detrás era unha motivación económica na que figuraba a xente máis humilde só para disimular. Algunhas pasaxes como o ataque berberisco está reproducido case ao pé da letra (de Galicia Diplomática) pero outras están noveladas. Por exemplo, do final de María Soliño existen varias versións e eu optei por darlle un final máis poético, navegando polo mar. O de Gregorio Suárez (personaxe histórico) ou a volta dos secuestrados polos piratas son pura ficción. En canto aos aquelarres, aínda sen existir constancia histórica, aparecen nas declaracións dos procesos da Inquisición e decidín aproveitalos”.

          A Inquisición, institución cun gran poder nese momento, centra un anaco da conversa: “Hai que pensar que naquel entón era a unificadora do Estado e a Coroa exercía a través dela un control económico e social absoluto coa relixión como estandarte. En realidade, era unha espía contra as ideas reformistas do exterior para evitar que se propagasen”. E en Galicia tivo necesariamente que asumir características propias.  “Aquí non callou ata o segundo intento no que decidiron incorporar a persoas do lugar, en contra do que era habitual. Deberon adaptarse á idiosincrasia da poboación galega para poderse implantar pois aquí había unha gran convivencia entre o pagán e o católico que aínda persiste hoxe. Á Igrexa non lle quedou máis remedio que integrar todo iso e adaptarse”.

Sobre o ataque berberisco engade novos datos: “A Inquisición foi quen máis datos deu sobre o ataque. Galicia era lugar de paso e os piratas rara vez se achegaban por aquí. Seguramente As Cíes foron lugar de encontro para as frotas que partiran a outros lugares (Asturias, Bretaña…) e nesa ocasión decidiron desembarcar e cando o fixeron saqueárono todo: comida, bebida, xoias… e xente. Dos secuestrados non volvía ninguén.” E o desembarco debeu ser impresionante. “A xente non tiña onde refuxiarse. Só nas casas. E de cada barco saían uns 200 piratas afeitos a loitar. E había 11 barcos de 3 mastros cada un. O desastre estaba asegurado”.

         A charla deriva. Abandonamos o libro e pasamos a outros autores e a outras obras de referencia para el. Cita a John Banville, o escritor irlandés de novela negra premio Príncipe de Asturias das Letras en 2014; a Peter Berling, do que gaba a súa “magnífica” novela histórica Los hijos del Grial; e especialmente, a Joseph Conrad. Este último, considera, é un dos referentes marítimos imprescindibles para os que, coma el, son apaixonados do mar e da terminoloxía marítima. “Os seus relatos sobre o mar encántanme e Corazón de tebras é o meu libro por excelencia. Unha das miñas referencias bibliográficas fundamentais”.

         Centrámonos, así mesmo, nas interioridades do mundo editorial que tan ben coñece: “Neste momento para os autores existen varios problemas que van desde a falta de auditorías externas fiables que reflictan as vendas reais do libro (para o pagamento dos dereitos de autor) ata o redución das porcentaxes que nos reservan. Desde o 10% de hai uns anos chegamos ao 5% ou 6% da actualidade. E aínda ás veces se fan reimpresións en vez de reedicións para evitar aboar eses dereitos. E, de por parte, no libro electrónico a piratería acada un 60% e en España é unha práctica moi tolerada. Xa vedes, cuestión de cultura porque noutros países, como en Francia, non pasa.”

         Os medios de comunicación, outro mundo tan seu, é obxecto tamén da nosa  conversa e sobre o que Pemón Bouzas se pronuncia sen vacilacións: “Son partidario duns medios públicos sen publicidade. Isto evitaría hipotecar os contidos, que deberían ser de calidade e coa misión de divertir, informar e divulgar. A divulgación da cultura e dos contidos serios á audiencia, insiste, esa debería ser unha función central na que nos teriamos que aplicar. Á vez, deberían contar cunha xestión eficiente e cun consello de dirección plural que fose representativo da nosa sociedade. Nestes aspectos teriamos que aprender moito de Francia onde hai programas de ecoloxía, arte ou libros que levan décadas en antena cunha audiencia fiel. Aquí iso é moi complicado”.

         Rematamos preguntándolle polos seus plans (literarios) de futuro. “Estou a acabar unha novela non tan longa como A voz… pero, polo camiño, estáseme a ocorrer outra completamente diferente que aínda non teño ben estruturada. Non sei para cando estarán”.

         Pasan das doce, a nosa hora bruxa, e damos a tertulia por finalizada.

       

Soledad Ríos Santomé

BASES XIII CERTAME DE MICRORRELATOS LONXA LITERARIA (CERTAME 2015)

Xa está aberto o prazo do XIII Certame de Microrrelatos da Lonxa Literaria de Moaña. Aquí tedes as bases. Animádevos e participar.

1.- Os microrrelatos deberán estar escritos en galego normativo cunha extensión máxima de 15 liñas a dobre espazo e cunha letra tipo Times New Roman, nº 12. O texto deberá conter necesariamente a palabra NORDÉS.
2º.- Convócase unha única categoría de participación á que se dotará dun premio DUN LOTE DE CONSERVAS DA RÍA.
3º.- Se a calidade dos traballos presentados así o aconsella, nomearase un ou dous accésits. De non acadar a calidade necesaria, o xurado poderá declarar o premio deserto.
4º.- Os traballos remitiranse en sobre sen remitente á LONXA LITERARIA, Centro cultural Daniel Castelao, Quintela s/n, 36950 Moaña, Pontevedra. Dentro deste sobre deberase incluír outro co título do relato no seu exterior e os datos do autor ou autora no interior.
5º.- Tamén se poderán remitir por correo electrónico a info@lonxaliteraria.net. Ao correo deberán xuntárselle dous arquivos, un co microrrelato e outro cos datos persoais do autor ou autora.
6º.- Remitiranse tres copias de cada dos microrrelatos antes do 31 DE OUTUBRO DE 2015
7º.- O veredicto do xurado farase público o 21 de novembro do ano en curso. En decembro de 2015 farase entrega do premio que se debe recoller persoalmente ou por delegación expresa.
8º.- A publicación do traballo premiado realizarase a través da páxina web desta asociación (www.lonxaliteraria.net). Non obstante, resérvase a posibilidade de publicación noutro tipo de soportes no futuro.
9º.- O feito de concursar supón a aceptación destas bases e a resolución do xurado.
10º.- O xurado do certame estará formado por dúas persoas de recoñecido prestixio do ámbito da literatura.

O Ogrocho, por Soledad Ríos Santomé

Tertulia coa Lonxa Literaria

(26.09.14)

         Quedaramos para a noite do 26 de setembro nun principio de outono estrañamente cálido. A hora: a partir das 9; o lugar: o centro sociocultural Daniel Castelao de Moaña.

Organizaramos o acto a Lonxa Literaria xunto coa Revista Galega de Teatro (RGT) co obxecto de debater nesta ocasión sobre un texto dramático publicado no nº 61 desa mesma revista. A tertulia acompañaríamola dunha lectura dramatizada dalgunhas das súas escenas.

A obra elixida, O Ogrocho, da actriz e tamén escritora canadense Suzanne Lebeau, foi levada a escena neste ano por Teatro de Ningures. No verán, na Mostra de Teatro Cómico Festivo de Cangas e, a finais de outubro, nos Circuítos de Teatro de Moaña.

Contabamos coa asistencia dos artistas (director –Salvador del Río- e actriz protagonista –María Salgueiro-) que a representaron, así como do tradutor (Henrique Harguindey) que a verteu do francés orixinal para o galego. Acompañábannos tamén unha vintena longa de persoas que acudiron á convocatoria formalizada (como é habitual en nós) de asistencia libre.

Comezamos o acto sen demasiados preámbulos: primeiramente cunha inmersión no texto dramático. Antón Lamapereira, da RGT, e Andrea Pérez Santos, estudante de bacharelato artístico coa intención de cursar a ESAD, foron os encargados de darlle vida ao texto e poñerlle voz ao Ogrocho e a Ana, a súa nai. A escolla das escenas, realizada por Xoán C. Riobó, inciden nos momentos máis intensos da obra: a descuberta do pequeno do sabor do sangue (escena 5), do momento no que está recluído co lobo (escena 9) e o enfrontamento á terceira e última proba na que superará a súa ogridade (escena 12).

É despois cando o propio Xoán presenta á autora canadense de quen tivo noticias por primeira vez nos encontros TeVeo de Zamora. A visualización da súa obra Salvador, a montaña, o neno e o mango impresionaríano de tal xeito que prendeu nel o desexo de que todos os nenos do mundo deberían vela. Cando a coñeceu persoalmente en Alcalá de Henares, a onde acudira Lebeau coa súa compañía Le Carrousel, ratificou a impresión de persoa moi comprometida coa súa obra e un tanto danada por ese compromiso.

Xoán fálanos dunha Suzanne moi prolífica, con máis de vinte obras escritas e traducidas (algunhas) a varios idiomas, así como da súa entrega paseniña á escrita dramática en detrimento da representación escénica á que se dedicou nun primeiro momento. Destácaa, igualmente, como unha das dramaturgas máis representativas do teatro contemporáneo, o que non é atranco para incorporar unha linguaxe poética allea, polo xeral, a este xénero.

Sabemos tamén da súa especialización nun tipo de teatro pouco habitual, cunha dedicación comprometida e intensa coa infancia e mocidade, na que non escamotea temáticas arriscadas ou abordaxes pouco habituais, arduas e de extraordinaria crueza, cuestionadas en ocasións e quizais difíciles de visualizar fóra do contexto social e cultural no que se crearon.

Escrito nun francés estándar (e non coas particularidades do Quebec de onde procede Lebeau) a tradución non presentou problemas de importancia, segundo nos comenta Harguindey. A precaución guiou en todo momento a súa tarefa centrándose en resolver as pequenas dificultades da adaptación a un contorno físico e cultural diferente (diferenzas horarias, hábitos ou cores do medio). Lingüisticamente destaca as dificultades para traducir o título (L´Ogrelet en francés), un diminutivo particular que el adaptou a Ogrocho (El ogrito en castelán), a máis acaída das posibles que barallou. Outra cuestión de importancia centrouse nas cores das árbores, tan distintas ás nosas. A elixida pola autora é o arce, árbore emblemática e moi habitual en Canadá (a súa folla figura na súa bandeira) que vira encarnada no outono. Pero a escolla de Suzanne non é casual porque a cor encarnada ten un papel central na obra ao ser a cor prohibida para o pequeno polo potencial efecto activador dos seus instintos. Entre as posibilidades valoradas, Harguindey optou na tradución pola cerdeira, árbore abundante na nosa terra e que tamén vira encarnada.

Pero Lebeau elabora O Ogrocho como un conto popular (o ogro, o bosque, o medo, o lobo, as probas…), característica identificable tanto na súa estrutura como na súa técnica e ao que a autora dotou dun ritmo interior con funcións mnemotécnicas, á vez que lle imprimen dinamismo á acción. De por parte, no francés orixinal Harguindey detectou unha rima secundaria que buscou reproducir en galego no eco do ritmo.

As escollas do director (Salvador del Río) presentaron as dificultades propias da posta en escena dun texto dramático (ensamblaxes, entradas/saídas dos personaxes, caracterización dos protagonistas…). Aínda que con pouca experiencia na montaxe de teatro para a infancia (tiñan como precedente unicamente O Principiño) buscou montar un espectáculo que entretivese por igual a nenos e adultos, malia a escaseza de obras destas características.

“Estamos ante unha obra moi dura, difícil”, afirma Salvador. Non obstante, isto non foi impedimento para que se animasen a representala para os máis pequenos en varios centros de ensino do Morrazo cun resultado máis que satisfactorio. Gustoulle descubrir que os nenos aceptan ben a obra e incluso os máis cativos entenden o esencial. Unicamente coas últimas frases da obra (nas que o Ogrocho confesa que mordeu a deda de Pamela e que a conserva no peto cunha pinguiña de sangue) houbo controversia. Algúns colexios consideraron moi dura esta parte e preferiron retirala. Non obstante, Salvador considéraa imprescindible polo que ten de mensaxe final: “A autora vénnos a dicir que hai que aprender a convivir coa diferenza e a aceptar (e difundir) as nosas limitacións”. Non dubidou en mantela.

Particularmente O Ogrocho presenta problemas específicos ao recaer todo o peso da representación unicamente en dous personaxes (Ogrocho e Ana): “É difícil abordar unha obra con só dous personaxes”, continúa, “e máis estraño aínda que se mencionen outros –moi importantes- que non chegan a aparecer nunca en escena” (a profesora e o pai).

 “A representación –tíñao claro desde o primeiro momento- buscaría a escenificación dun conto tradicional” consonte a proposta de Leabeau, de aí que se reproduza un bosque, unha cabana, que a protagonista cante… Tentábase por diferentes medios incorporar aqueles elementos que contribuísen á creación dunha atmosfera marabillosa… de conto. “Axudámonos tamén da música. A cargo de Anxo Graña, que aborda o seu traballo de xeito moi libre, moi creativo e que me encanta, o certo é que nunca segue as miñas instrucións pero o resultado sempre me sorprende. El estaba entre nós mentres a montabamos e captou perfectamente a idea do que tentabamos transmitir”. E non hai dúbidas que o produto final gusta porque os asistentes a gaban especialmente (“É unha música moi bonita”) amais da montaxe da obra.

E as directrices interpretativas para os dous actores foron moi ambiciosas: “É unha obra chea de suxestións. Toca moitos dramas reais que os actores debían abordar”, comenta Salvador. María Salgueiro, a actriz que encarna á nai de Ogrocho, debía representar un abano de mulleres diversas que puidesen identificarse con ela: as mulleres soas que crian en solitario os seus fillos, as sobreprotectoras, as namoradas de homes ausentes, as que os estrañan, as que proxectan esa ausencia no fillo, as que se enfrontan con incertidume e algo de angustia á saída primeira do fillo do seguro reduto familiar... E María precisou ler o texto unha e outra vez para facerse con el. “Ao principio, cústame entender a obra. Pero todo está no texto. A mellor maneira de facerte co personaxe é ler o texto íntegro varias veces. É o que me vai dando as pautas para construílo. E mentres non me fago con el, pásoo mal”.

O reto para o actor Lois Soaxe non era menor. En primeiro lugar debía facer visible a transformación progresiva de Ogrocho a medida que transcorrese a obra. A súa caracterización (verbal e corporal) tiña que partir desde a presentación primeira cunha apariencia inxenua e infantil ata a madurez dos últimos momentos. E interpretativamente (recorreu á voz, á postura…) esta transformación debía ser perfectamente perceptible para os espectadores. Pero non só iso. Salvador conectaba a condición de ogridade do neno con algún animal salvaxe que el identificou cun lobo. Así que Lois debía tentar caracterizarse como este animal a través da súa expresión corporal, na escenificación da agudeza dos sentidos no bosque… A colaboración dunha amiga coreógrafa, pese a que foi breve e puntual, supuxo unha gran axuda para rematar de pulir esta expresión.

E o director non elude comentar o labor de depuración, sempre insistente, sempre reiterado, que supón a montaxe, resultado da experimentación constante. “Hai que ir probando diferentes cousas unha e outra vez e ir rescatando de cada unha delas e de cada vez aquilo que funciona. A suma de todas elas é a representación  final”. De aí que “Os ensaios te deixen espido emocionalmente porque debes tirar toda roupaxe de enriba e mostrarte sen máscaras diante dos demais”. E é este un proceso transformador para todos no que o propio director tamén se retroalimenta das execucións (ou dificultades de execución) por parte dos actores para, ás veces, reconsiderar substancialmente a proposta inicial.

Canto ás consideracións literarias da obra, non quería deixar de mencionar a actitude benevolente de Lebeau na construción dos seus personaxes. Todos eles se moven guiados por grandes sentimentos. A dignidade, o afecto, a confianza, o amor, o respecto, a valentía… é o facho que guía a súa actuación (a nai defende o seu fillo por riba de todo e contra todos, o pai vixía e protexe a familia desde a distancia e resolve imitar finalmente a xesta do fillo, a profesora preocúpase polo neno e confía nel, a pequena acompáñao no seu encerro sen receos…). Suzanne constrúe uns personaxes movidos pola grandeza e sálvaos a todos sen excepcións.

E como todo conto que se precie, Suzanne regálalles un final feliz. Saltándose (unha vez máis) toda credibilidade (¿e non haberá castigo para alguén que secuestra durante tres meses a unha nena sen dar noticias de vida?) convócaos a todos a unha comida fraternal final para celebrar o éxito do neno. A superación das probas é só motivo de celebración e anula calquera outra consideración.

Por outra parte, Lebeau representa na súa obra unha viaxe iniciática do neno que vira en adulto ao longo da obra. O Ogrocho, co seu comportamento, dálles unha lección de madurez e valentía a todos: á nai, que non confiaba en que puidese superar as probas; ao pai, que non se atreveu a enfrontarse á última; á profesora e á nena, que confiaran nel e demóstralles que estivo á altura… A obra é, así mesmo, un canto á convivencia coa diferenza, á súa aceptación e desdramatización, á ausencia de temor para difundila, á necesidade de enfrontarnos sen medos a ela... E a ser un pouco máis valentes e mellores.

Soledad Ríos Santomé

Publicado na Revista Galega de Teatro (RGT) nº 81 (Inverno de 2014)

Como hei vivir mañá sen a luz túa?, por Soledad Ríos Santomé

(BEGOÑA CAAMAÑO IN MEMORIAM)

Circe ou o pracer do azul

            Esta ía ser unha tertulia atípica para nós. Necesariamente. Esta vez, en contra do habitual, non ía estar a autora para conversar con nós. Pero, a falta de Begoña, presentáronse as súas amigas para cubrir a súa ausencia. Ana Romaní e Fernanda González para poñer a voz. Uxía Senlle, a música. Todas tres embarcadas no proxecto de difundir a obra da súa amiga agora que ela non pode, agora que non está.

            Non se presentan soas á cita. Para facerlle o acompañamento a Uxía achegáronse tamén Magín Blanco e Clara Pino (con guitarra e arpa respectivamente). Tatán (de Tanxarina), presente tamén na sala, uniranse nalgún momento para cantar algunha peza.

            A biblioteca, onde nos reunimos, está ateigada. A tertulia de hoxe espertou gran expectación. Acompáñannos máis de cincuenta persoas que queren saber de Begoña Caamaño, da súa obra, da súa personalidade.

Pero, como facernos a idea de quen era esta autora que nos convoca, nós que só sabemos do/s seu/s libro/s? Ana Romaní, compañeira súa na Radio Galega longo tempo, deita luz sobre nós e fálanos dunha personalidade poliédrica na que sobrancea a intelixencia, a lucidez, a xenerosidade, o rigor e a esixencia. Non só. Begoña era tamén audaz no pensamento, comprometida no social e no político, leal nos afectos, crítica e coherente no seu traballo, calidades incómodas nun medio tan difícil como o radiofónico; cun grande aprecio pola autonomía e a independencia. Independencia, esta é a palabra que sobrancean as tres. Con todo, é un cadro incompleto. Aínda destacan o seu amor á música (facíase acompañar por Uxía nas presentacións dos seus libros), á lectura, que debullaba con detemento, lucidez e intelixencia, e aos clásicos, eses nos que centrou a súa escrita. Pero, ante todo, o seu amor con maiúsculas é á vida, á vida, esa que se lle esgotou.

Incide Ana Romaní tamén na lingua elixida da súa escrita, ligada indisolublemente a ela. “Non podería escribir noutro idioma que non fose o meu”, ten afirmado Begoña Caamaño. “Para min é moi importante contribuír a consolidar, aínda que sexa modestamente, a nosa literatura e o noso idioma”.

            A profesora Fernanda González fálanos da súa obra que, aínda que escasa (só dous libros publicados Circe ou o pracer do azul e Morgana en Esmelle), abondaron para facerse un oco no panorama literario galego actual. E non dubida no seu xuízo: “A mellor escritora galega dos últimos tempos”. E non está soa no seu recoñecemento. A propia autora falara da boa acollida que tivera Circe, o seu primeiro libro, tanto de público como de crítica. Tal foi que decidiu darlle continuidade a aquela primeira escrita realizada para si, como un reto persoal e sen pretensión de publicar. E a súa segunda entrega (Morgana) tampouco defraudou.

            Se ben Circe non chegou a ter máis mención que ser finalista no 2009 no premio da Irmandade do Libro outorgado pola Federación de Libreiros de Galicia a sorte de Morgana, elaborada de xeito máis consciente e demorado (segundo confesou), foi máis afortunada: Premio da Crítica española, Premio Antón Losada Diéguez e Premio Ánxel Casal da AGE (2012) De feito, non en van Circe, na súa tradución ao castelán, foi un dos tres títulos escollidos para o lanzamento da editorial Mar Maior en Madrid. Ángel Basanta, presidente dos críticos españois, nesa presentación xustifica esta escolla sen vacilacións: “a obra literaria de Begoña é a propia dunha voz excepcional”.

            Pero, de que tratan eses libros que tan boa acollida tiveron? Os títulos poden darnos xa algunha pista. Tanto Circe ou o pracer do azul como Morgana en Esmelle revisan dous mitos clásicos sobradamente coñecidos, Penélope e Morgana. Fernanda González fálanos do gran coñecemento da autora da obra de Homero, da materia de Bretaña e da recreación cunqueirana. Non só canto ao contido senón canto á forma e á linguaxe propia de cada un, que mimetiza ata evocar fortemente a cada un dos autores revisitados. É a súa homenaxe persoal a ambos escritores. E non deixa de facer chiscadelas a outros autores dos que incorpora frases ciscadas nos seus textos (“Como hei vivir mañá sen a luz túa”, de Bernardino Graña, por exemplo, en Circe).

            Na entrevista “A conversa” da TVG Begoña Caamaño afirmaba que na base da súa estrea literaria estaba a súa primeira lectura da Odisea. “Cando a lin por primeira vez estaba agardando atopar un personaxe co que identificarme, aquel que puidese ser eu no texto pero non o localicei. Penélope era un personaxe aburrido e Circe, moi fugaz. Así que, cando me puxen a relatar, resolvín escribir o libro que a min me gustaría ler”.

            Pero, con retomar uns mitos clásicos sobradamente coñecidos (Penélope no primeiro e Morgana no segundo libro) a súa é unha reescrita desde unha perspectiva propia. “Colle os mitos e dálles a volta para construír un modelo de muller diferente. Aquelas que desexan ser libres para si”, comenta Fernanda González.  As súas historias teñen como protagonistas as mulleres, as eternas secundarias, os personaxes silenciados aos que lles presta voz para nos ofreceren unha visión diferente da historia.

            Sabemos que esta escolla non é casual. Begoña Caamaño recoñecía que a súa era unha ollada feminista consciente e que esta característica é transversal na súa obra. “É desde o feminismo que eu interpreto o mundo. É unha cosmovisión propia, un humanismo radical” ten afirmado. Desde esta perspectiva non estraña a súa revisitación. “Os mitos, afirmaba, durante séculos, milenios, marcaron canons e fixaron estereotipos e modelos de conduta que chegaron ata nós. Daquela, o único xeito de revolvernos contra os arquetipos que nos inculcaron é volver a eles para transgredilos e subvertelos”. Para deitar sobre eles nova luz.

            A Penélope de Homero é un “referente fundamental no imaxinario masculino do que debe ser unha boa muller”, segundo as súas propias palabras. A autora intentou prestarlle as palabras que Homero lle negou e tecer, cal Penélope, unha relación imposible entre a esposa e a amante dun mesmo home, nun mesmo tempo, que na sociedade patriarcal deberían ser rivais e que na novela, subvertendo normas non escritas, inician unha relación de amizade que se expande máis alá do motivo de contacto orixinal (Ulises) e que as converte en cómplices e confidentes das súas vidas.

           Pero non só é benevolente coas protagonistas femininas. "Begoña salva a todos os seus personaxes”, comenta Fernanda González. O personaxe masculino, do que se agardaría un perfil de gran conquistador, afouto, sagaz e intelixente, está investido de calidades como a humildade, a tenrura e a delicadeza, pouco comúns en personaxes destas características. “Circe e Morgana son dúas novelas feministas e, precisamente por iso, foxen de todo maniqueísmo. Espero non ter incorrido en demasiados estereotipos no momento de debuxar os personaxes masculinos”, afirmaba a autora.

Pero Circe e Penélope non son tan diferentes, aínda que si o sexan as súas circunstancias vitais, comentouse na tertulia. Ambas desexan o mesmo: autonomía e independencia. Circe, dona e señora dunha illa con reserva do dereito de admisión, vive en liberdade con outras mulleres, protexidas pola maxia da deusa. Nese momento mantén un tenro e apaixonado romance con Ulises que a fai sentir culpable. Pola contra, Penélope é refén da súa obriga de preservar un reino que non desexa para poder, no seu momento, pasar o relevo. Pero é unha tarefa inzada de dificultades porque, mentres, debe aturar o asedio dunha cohorte de pretendentes brutos e cobizosos que só ansían o seu trono; a impaciencia e a incomprensión do seu propio fillo, que desexa ocupar o sitio do pai ausente; a falta de entendemento coa súa sogra, que condena a súa actitude e o retiro do seu sogro, que decidiu abandonar a corte. A autora constrúe unha Penélope descarnadamente soa, asediada desde moitos frontes e sen apoios nin descanso posible. O máis revolucionario que pode desexar é a soidade, dada a súa falta total de perspectivas.

E a historia está magnificamente relatada, coméntase, “de maneira exquisita”, chega a afirmarse e, malia o pouco común da temática escollida, a narración consegue manter o pulso. “De non estar moi ben escrita a historia non se sostería”, aínda se engade. E no coidado da súa redacción, ten comentado a autora, estaba o reto persoal de probar un xeito de expresión diferente ao seu habitual nun medio como o radiofónico, no que prima o sincretismo e a brevidade.

Hai libros, engadiuse, que marcan un punto de inflexión para futuras reescritas. A obra de Begoña Caamaño será desas. Desde agora existen outra Penélope e outra Circe posibles das que ninguén oíra aínda falar e que haberá que ter en conta.  “As súas son reescritas dun pasado, neste presente, para outro futuro”, afirmou Ana Romaní, ese para o que ela traballaba e no que lle tería gustado vivir porque “Ela contribuíu a facer do mundo un sitio mellor”.

As súas presentacións, dinnos, comezaban con “Mulheres de Atenas” de Chico Buarque. E aínda que nos saltamos o comezo habitual, rematamos a tertulia coa canción que agora é obrigada, o “Alalá das Mariñas” de Uxía. Aquela coa que a ela lle tería gustado despedirse.

Soledad Ríos Santomé

(Tertulia da Lonxa Literaria o 23 de xaneiro de 2015)

……………………………………………………………………………………………………….

Este artigo contén información tirada doutras páxinas que mencionamos deseguido:

PRENSA ESCRITA

Ø        Faro de Vigo. 02.05.2013. Faro da Cultura. Entrevista a Begoña Caamaño.

LIGAZÓNS EXTERNAS (Consultas en febreiro de 2015)

Ø        Begoña Caamaño: a transgresión do mito. Caderno da crítica (blogue de Ramón Nicolás)

http://cadernodacritica.blogaliza.org/begona-caamano-a-transgresion-do-mito/

Ø        Observatorio da Mariña pola Igualdade. Entrevista a Begoña Caamaño

http://observatorioigualdade.org/inicio/index.php?option=com_content&view=article&id=173

Ø        Praza Pública. Cultura. Entrevista de Montse Dopico. Luns 30 de abril de 2012

http://praza.gal/cultura/791/la-sororidade-e-unha-arma-de-empoderamento-que-so-pode-facernos-mais-libres/

Ø        Programa  A conversa, da TVG. Entrevista a Begoña Caamaño. José Manuel Vila      Chantres.

https://www.youtube.com/watch?v=ex9qMGWS_94

Ø      Feira do Libro, Vigo. 04.07.12. Presentación de Morgana en Esmelle por Begoña Caamaño

https://www.youtube.com/watch?v=BZZeKcUU3Zc